Skjemt og alvor innleia seniordagane. – Eldrebølgja har vorte framstilt som trugande og vanskeleg. Men er det ikkje positivt av me lever lenger også?

I løpet av to veker har Vinje kommune fleire arrangement for seniorar. Føredrag, informasjon, opne sjukeheimar og ulike aktivitetar skal sette dei eldre i sentrum.

Det heile byrja på Raulandsakademiet tysdag. Her innleia varaordførar Nils Johan Svalastog Garnes dagen, før det braka laus med underhaldning og føredrag heile dagen. Torbjørg Enerstad (77) var ein av tilhøyrarane denne dagen og var særs nøgd med den.

– Det var eit veldig varierande og interessant program. Eg fekk svar på ein del spørsmål eg lurte på. Eg er sjølv ganske aktiv av meg, men den avsluttande turen på fredag opp Flotarvegen og rundt Hyllandsfossen i Åmot får eg diverre ikkje med meg. Eg har veldig lyst til å bli med på turen, men det får bli ein annan gong, sa Enerstad.

Kommunens utfordringar

Fyrste føredrag var ved Rune Holbæk, konsulent i Agenda Kaupang. Han gjev Vinje kommune råd om korleis dei skal møte den veksande mengda med eldre som treng hjelp. Ein har utarbeidd ei Innsatstrapp og Bustadtrapp i kommunen som skal leggje vekt på å førebyggje og ha dei eldre buande lengst mogleg i heimen sin. Så set ein inn ulike tiltak etter kvart som dei eldre treng det.

– Føremålet er å lage ein felles modell for å styre aktivitet og omfordele ressursar frå kostbare løysingar til mindre kostbare løysingar, og til meir eigenmeistring og førebyggande tiltak, sa Holbæk.

Innsatstrappa er ei trapp ein tenkjer seg på veg frå ein aktiv pensjonist til personen er på sjukeheim. Nedst på den trappa er punktet «Eit levande og inkluderande Vinje», deretter kjem førebyggjande tiltak og slik fortset det med tiltak overfor dei eldre. Bustadtrappa er ein del av dette, der ein ser på bustaden for dei eldre. Alt dette for å møte mange eldres ynske om å bu heime lengst mogleg og å møte utfordringane kommunen har med stadig fleire eldre.

– Slik skal me nå visjonen om at Vinje kommune må arbeide meir klokt for å møte dei auka behova med den auka mengda av eldre i samfunnet, sa Holbæk.

Den viktige samtala

Eit viktig grep kommunen har prøvd det siste året er å ha førebyggjande helsesamtaler med seniorar som er 75 år. Marianne Eriksen, demenskoordinator i kommunen, informerte om dette.

– Me har prøvd oss fram med tanke på kva det er lurt å spørje om og kva ein ikkje vil bli spurt om. Men ein ting er heilt sikkert, dei fleste vil bu heime så lenge dei kan. På spørsmål om korleis ein kan kommunisere best med dei eldre, så blei Vest-Telemark blad trekt fram som ein god kanal å kommunisere med seniorane på.

– Alle les «Veslebladet», sa Eriksen.

I den førebyggjande samtalen spør ein om korleis personen har det, om ho eller han har eit nettverk, om dei har pårørande som kan hjelpe dei litt og til dømes kva personen treng hjelp til.

– Undersøkingar viste at samtalene var nyttige og at ein trefte med alderen på dei me hadde samtaler med, sa Eriksen.

Eldrebølgja ikkje berre negativt

Geir Selbæk, professor i geriatri og forskar, snakka om demens.

– Demens var på mange måtar ein skjult sjukdom for 15 år sidan. Men på grunn av personar som har stått fram og prata om det og Demenskoret på NRK til dømes, har ein mykje meir fokus på dette i dag, innleia Selbæk.

Grunnen til at talet på demente vil auke er at me lever lenger. Demens kjem eigentleg 10-15 år før ein ser den fulle effekten av den. Når dei eldre no lever lenger, så slår demensen ut, i forhold til tidlegare når ein kanskje døydde før sjukdomen hadde manifestert seg.

– I dag kan ein ta blodprøve for å påvise om ein får demens om 10-15 år. Men dette reiser også etiske spørsmål. Vil ein eigentleg vite det? spurde Selbæk.

Konklusjonen hans var at det enklaste middelet mot demens, fram til ein finn ein effektiv kur, er førebyggjande tiltak. Ting som kan førebyggje er utdanning, høyreapparat, aktivitet, sosialt samvær, inga røyking, lite alkohol, unngå støyt mot hovudet og luftforureining.

– Men å snakke om dette for mykje er heller kanskje ikkje lurt. Det kan føre til stress, angst og på den måten vanhelse. Det som er viktig for dei demente er gode relasjonar, dilemmaet knytt til det å vera avhengig av andre og å forhalde seg til at endringa i helsa påverkar nettverket den einskilde har. Livet går vidare trass i diagnosen. Dessutan har ordet «eldrebølgja» vorte framstilt som trugande og vanskeleg. Men er det ikkje positivt av me lever lenger også?, spurte Selbæk på slutten.