Fredagsmorgonen er det meldt minus 33 grader her. – Det er eit lite mysterium

Ha på godt med klede på heile kroppen, ikkje spar på fyringa og pass godt på små barn og dyr. Dette er råda frå kuldeeksperten før sjokktemperaturane.

Det er varsla ned mot 40 minusgrader på Austlandet og i Finnmark neste veke. I Vest-Telemark kryp gradestokken under -30℃ grader fleire stader, om me skal tru storm.no. Fredag morgon er det meldt minus 33℃ i Drivarbekkdalen. Det skal kjennest ut som minus 38...

– Det er eit høgtrykk som kjem ned frå nordlege Norden. Det er noko av den kaldaste lufta på den nordlege halvkule, seier meteorolog i StormGeo og tidlegare VTB-bladfyk Isak Slettebø om kuldebølgja som kjem krypande sørover denne veka.

At Drivarbekkdalen er eit kuldehól finn ein fleire stadfestingar på i VTB-arkivet, men i og med at det ikkje er målestasjon i Drivarbekkdalen er tilgangen på data for meteorologane særs avgrensa.

– Det er nok meir kunnskap om kulda her blant lekfolk enn blant meteorologar, seier Slettebø.

– Alt i alt er det dårleg med vêrstasjonar i Vest-Telemark, held han fram.

Men i Høydalsmo er det vêrstasjon, og dermed også meir å hente meteorologisk.

– Eg blir ikkje overraska dersom det blir ned mot 15 grader kaldare, i alle fall ti. Så eg trur det kryp under minus 30℃.

Kva som gjer nokre stader særleg kalde er framleis eit meteorologisk mysterium – i alle fall til ein viss grad.

– Det er eit lite mysterium, men me veit at terreng og vind spelar inn. Ein må liggje nede i ei dump, der den kalde lufta legg seg. Det er til dømes kaldare i Drivarbekkdalen enn på Gaustatoppen, fortel Slettebø.

Han oppmodar alle med privat vêrstasjon til å loggføre og publisere data under kuldebølgja.

– Dette er eit sjeldan fenomen, så dess meir data me får inn om dette dess betre, seier han.

– Lurt å ta nokre førehald

Sjokkulda startar onsdag og held seg gjennom helga. Slettebø oppmodar til å «ta nokre førehald» med tanke på kulda – kle seg og fyre godt. Han karakteriserer kulda som ekstrem.

– Det har vore under -40℃ eit par stader i Nord-Sverige, seier Slettebø, og viser til at ein mann i 30-åra fraus i hel i Luleå i løpet av nyttårshelga.

Men så lenge ein tek desse førehalda – kler seg godt, følgjer med på signala på kroppen og passar ekstra godt på små barn, som blir fortare kalde, seier kuldeekspert Øystein Wiggen at kulda ikkje er farleg.

– Det handlar om å kle seg rett og ta forholdsreglar, seier Wiggen til NTB.

– Det same gjeld kjæledyr. Kle godt på hunden også – og følg med på kattane, held han fram.

Snakk om sekund

Wiggen påpeikar at det er viktig å verne eksponert hud når det blir så kaldt som dette. Særleg viss du skal ut på ski eller sykkel, eller er ein stad med vind.

– Så bør ein også tenkje litt på pusten. Det er skikkeleg iskald, knusktørr luft ein driv og pustar inn og ut. Sjølv ville eg ikkje ha teke dei hardaste treningsturane når det er sprengkulde, seier han.

Det er også veldig viktig ikkje å ta på metall med bar hud.

– Då snakkar vi sekund før ein kan risikere å få frostskadar, seier Wiggen.

– Tenk på heile kroppen

Han understrekar at det er viktig å tenkje på heile kroppen. Beina kjennest kanskje ikkje så kalde, fordi det er færre kuldesensorar der, men varmetapet kan bli stort.

– Eg ville ha sagt at når det er såpass kaldt, bør du ta på deg boblebuksa og den tjukkaste jakka. Ting kan skje, du kan bli ståande og vente på bussen eller av ein annan grunn måtte vente ute i kulda, seier Wiggen.

Han seier varmetapet kan bli vesentleg viss du har tjukk dunjakke, men tynn bukse.

– Det er ikkje noko farleg å gå ut, men du må tenkje deg litt ekstra om fordi marginane blir mindre. Det kan fortare skje ting, legg han til.

Frosten tek deg i tre fasar

Wiggen seier at kulda kan ta deg i tre fasar: Først kjenner du at du er kald, så kjenner du smerte.

– Då bør du lytte til kroppen og sørgje for at fingrane, tærne eller huda blir dekt til, seier Wiggen.

Viss du ikkje gjer det, kjem tredje fase: Du sluttar å kjenne noko som helst, og du blir heilt nomen.

– Då er dei fare på ferde, for då snakkar vi hudtemperaturar på seks, sju, åtte grader eller lågare. Då byrjar det å bli kort veg til frostskadane, seier Wiggen.

– Viss du har hatt vondt og det har gått over utan at du har vorte varm, då er det på tide å ta grep, seier han.

På dei aller kaldaste dagane kan det også vere smart å kle på seg litt ekstra inne. Mange vil spare på straumen, men då kan det fort bli kaldt.

– Eg er veldig glad for at vi har ein vedomn i huset, så vi kan fyre på, seier Wiggen.

Pass ekstra godt på barna

Barna er det som nemnt viktig å passe litt ekstra godt på.

– Dei små blir fortare kalde enn oss vaksne. Dei har ei større overflate i forhold til massen kroppen deira er, så dei gir varme meir effektivt. Så sit dei fort nede i snøen, noko som fører til endå raskare nedkjøling, seier Wiggen.

Han seier det er viktig å følgje med på at dei har nok klede på, at dei ikkje blir våte og at isolasjonen i kleda er god. Han har også eit godt råd til:

– Ta heller litt hyppige pausar med kakao og bollar innandørs så ein får varma seg opp, i staden for å trumfe gjennom at ein skal vere ute heile dagen, seier han.

Det same gjeld hundar og andre kjæledyr. Wiggen har sjølv tre engelske setterar som er med ut i kulda.

– Når det kryp ned mot denne temperaturen, så har vi på dei varmedekke og gjerne potesokkar, seier Wiggen.

– Ein bør passe godt på alt av kjæledyr no, legg han til.

(©NPK)