Eit møte med klingen

Tida var komen; Tida for å ta tradisjonen vidare og lære meg klingbakst på skikkeleg vis.

Den avtroppande kjøkkensjefen på Raulandsakademiet, Torbjørn Løvaas, står klar inne på kjøkkenet på Telemarkstunet. Han smiler blidt til åtte entusiastiske damer som har meldt seg på kurs for å lære og bake kling. Nokon har prøva før, andre har bare lyst til å lære. Kjevle og leivpinnar kjem fram, og Torbjørn finn fram ingrediensane til deigen.

Ein tradisjon

Kling står som ein sterk tradisjon for mange vesttelar, og ein knyt det gjerne opp til jol. I øvre delar av Vest-Telemark har eg i fleire samanhengar fått kling servert på ulike arrangement, gjerne med tilbehøyr.

Og eitt av arrangementa sit som støypt i minnet

Det var mitt fyrste møte med kombinasjonen kling og gome. På pensjonisttreff i ei av bygdene i Vinje for om lag 15 år sidan. Klingen kjente eg til sidan det var mange bakstekoner i familien. Men gome? Kva var nå det? Etter utsjånad å døme minna det meg om gamalosten bestefar kosa seg med.

Eg minnest eit smilande andlet som møtte meg og insisterte på at eg måtte då ha mat eg óg, jobben lyt vente. Ein stor djup tallerken ausa ho opp, for meg var det ein enorm og skremmande porsjon, og ho la til; No må du ta til deg rikeleg. Eg skal innrømme at pulsen auka, og eg blei nok litt sveitt i panna. For eg var nok av den meir kresne sorten. Gomen såg skummel ut, og eg kjente på presset, då eg var overtydd om at samtlege i rommet såg på kva min smaksreaksjon ville bli.

Eg smaka, heldt pusten, men når eg kjente etter lika eg det. Eg trur ikkje heile tallerkenen gjekk med, men eg hadde då trass alt ein jobb å gjere.

Men nok om det, tilbake til klingbaksten.

Mjuk med semule

Mjølk, smør og semule småkokar i kjelen til Torbjørn.

– Den skal bli tjukk som graut, seier han.

Torbjørn lagar raulandskling i dag, men trur ikkje dei bruka semulegryn tidlegare.

– Det er nok to ulike typar. Den eldste blei nok laga bare med kveitemjøl. I seinare tider har det blitt meir vanleg å bruke semulegryn også. Det gjer at deigen blir mjukare, fortel kurshaldaren, medan me læresveinane fylgjer med på kvar ei vending han tar i gryta, noterar og haustar lærdom.

La deigen kvile

Når deigmassen har koka opp, tar Torbjørn kjelen av plata og set den til sides. Det luktar godt, litt barndomsminne der óg kjenner eg. Semulegrynsgraut, mmm … det er lenge sidan.

– Når grauten er kald kan du blande inn resten av ingrediensane. Fyrst egg, så mjøl. Kna det gjerne inn med hendene, elles kan deigen fort bli seig, og set deigen kaldt over natta. Om du ikkje har tid til å bake med ein gong, kan deigen stå nokre dagar i kjøleskapet, stadfestar kokken.

Fleire av kursdeltakarane har erfaring med varm klingdeig som skal bli laga og kjevla medan den har ein god lunk.

– Eg gjorde også det før, men etter at eg prøva den kalde deigen likar eg den best, meiner Torbjørn.

Deig på lur

Den ny-elta deigen blir sett for å kvile seg, og Torbjørn hentar ein deig han laga dagen før.

– Oppskrifta skal bli om lag 20 leivar. Del emna opp og ha ei vekt på 190-200 gram på kvar, seier han og set alle i arbeid med å dele fine emne klar for kjevling.

Det er ulike måtar å kjevle ut leiven. Nokon brukar baksida av ein voksduk som underlag, og på kurset er det treplater trekt med seglduk.

– Er takka varm nok nå, undrar Torbjørn og strør på litt mjøl. Etter kort tid blir mjølet brunt og kurshaldaren kostar det vekk konstaterer at nå er det bare å kjevle og starte steikinga.

– Pass på at de har mjøl nok så det ikkje hektar, og bruk leivpinnen og snu før du kjevlar vidare. Når leiven er stor som takka, er den passe tynn, seier han.

Nybegynnarflaksen slår til, den fyrste blir tolleg rund og mørke bobleflekkar kjem til syne når me snur klingen på takka. På den andre leiven er det slutt på flaksen, eit digert hol blir resultatet når leiven kjem på takka.

– Men her kan me jukse, smiler Torbjørn trøystande, med litt ekstra deig plastrar han att nokre av hola på leiven.

Ja, ja. Det store holet pakkar me inn når me smører klingen, trøyster eg meg med.

Lukta

Eit anna barndomsminne er lukta av nysteikte lefser, kling og potetlomper frå takka. Ettersom alle åtte kursdeltakarane arbeider effektivt er den nydelege lukta av nysteikt takkebakst tung i rommet.

Mellom kvar steiking må ein koste av takka, så ikkje mjølet brenn seg.

– Det er vanskeleg å få fatt i skikkelege kostar, om du ikkje har det bruk eit handkle, seier Torbjørn.

Utan gluten

Ei av kvinnene på kurset undrar på om det er mogleg å lage kling til glutenallergikarar.

– Det går fint, då erstattar de semulegrynet med maismjøl, kokar opp på same viset og eltar inn glutenfritt mjøl når det blir kaldt. Ein må nok lage emna litt mindre, truleg på om lag 170 gram når det er glutenfritt. Om ein ikkje toler vanleg mjølk, kan ein bytte den ut med soyamjølk eller laktosefri mjølk, fortel Torbjørn.

Bunkar med ferdigsteikt kling ligg klare inni klede på benken. Leivane blir vætte med sprayflaske, smurt med smør og sukker og pakka saman.

Nå blir det kling til jol.

Heim som betre husmor

Med lånt kjevle, leivpinne og ei pakke nysteikt kling i armane tuslar eg fornøgd ut av Telemarkstunet etter kurset.

Eg smiler for meg sjølv. Ikkje bare blei klingemna betre etter litt trening – nå er kanskje eg også eitt steg nærare å vere ei skikkeleg husmor og kjering, om slikt blir vurdert etter huslege kunnskapar som klingbakst her i Vest-Telemark.

Raulandskling

1 liter heilmjølk

1 kaffikopp semulegryn

100 gram melange margarin

1 egg

1 kilo fint kveitemjøl

Smørjing

Romtemperert meierismør og sukker

Framgangsmåte:

Kok opp mjølk, semulegryn og margarin til det blir som ein graut. Set kjelen til avkjøling (om du har knapt med tid, kan kjelen ut i kulda for å kjølne seg raskare).

Bland inn eitt egg og ein kilo kveitemjøl, og la deigen kvile over natta.

Del emne om lag på 200 gram, kjevle ut og steik på takka.

Etter kvart som du steiker, legg du dei ferdigsteikte leivane oppå kvarandre i eit klede eller handkle.

Romtemperer smør, og køyr det gjerne mjukare i ein handmiksar før du skal smørje klingen. Finn fram sukker.

Når alt er steikt, legg leivane på bordet, spray dei våte med spruteflaske på begge sider. Legg dei på kvarandre. Når alle er vætte, snu bunken og legg ein leiv på bordet, smør på smør og strø på sukker. Brett saman leiven og legg han i plast, med eit matpapir mellom kvar leiv. Frys ned klingen, ta han opp når du skal servere han, klypp opp i passande porsjonsbitar.