Lanserte bok om brynesteinen frå Eidsborg. – Me vil ha fleire ljoskastarar inn i det historiske mørkeret

Brynesteinshistoria var tema då Vest-Telemark museum (VTM) inviterte til Eidsborgseminaret, det andre i rekka, og boklansering i helga.

– Det er overraskande mange som kjem med tanke på at det er eit såpass smalt tema, seier museumsdirektør Dag Rorgemoen.

Deltakarane på Eidsborgseminaret er ei blanding av akademikarar, handverkarar og lokale interesserte. Då museet arrangerte det fyrste seminaret i fjor haust var det koronarestriksjonar på kor mange deltakarar dei kunne ha og derfor strømma dei programmet. Då var det fem hundre som følgde med heimanfrå, og sidan det vart så populært strømmar dei hendinga i år også.

I fleire hundre år var brynesteinen ein viktig eksportartikkel for Noreg. Berga i Eidsborg og Lårdal inneheld reservar av ein lysegrå, finkorna muskovitt-kvartsskifer som eignar seg særskilt til å bryne opp alt av bitande eggstål. Heilt frå vikingtida og fram til midten av 1900-talet vart brynesteinen tatt ut her og frakta vidare ut i verda.

Rorgemoen fortel at brynesteinen er ei viktig arkeologisk kjelde.

– Den er eit sikkert bevis på handel og kontakt. Når det til dømes blir funne brynestein frå Eidsborg på Island er det ei viktig brikke i puslespelet, seier han.

Museumsdirektøren fortel at me er ganske gode på historia frå Telemark tilbake til 1700- og 1800-talet, men at me er dårlege på vikinghistoria.

– Det er nesten ikkje vikinghistorie frå desse bygdene. Men innlandsressursane var ein føresetnad for at me vart ei vikingmakt, for hegemoniet på havet og framveksten av handelsstandane langs kysten, seier han.

– Det er ei myte at bygdene rundt her var veldig isolerte i vikingtida. Ta falkejakta til dømes – dei vart fanga her, og frakta ned til Frankrike og seld for fleire årsløner, legg han til.

Museet skal også forske

Fjorårets seminar vart vellukka, sjølv om mange måtte delta heimanfrå, og på haustens seminar vart boka «Eidsborgbryne. Utmarksressurs og handelsvare i vikingtid og mellomalder», lansert. Boka er redigert av Rorgemoen og Kjetil Loftsgarden, fyrsteamanuensis på Kulturhistorisk Museum ved Universitetet i Oslo, og er ei artikkelsamling basert på fjorårets seminar, og planen er at det skal kome ei ny bok for kvart år.

– Det er rett og slett stas, smiler Rorgemoen.

– Ei av oppgåvene til museet er også å forske, og eg føler at dette er fyrste gong me verkeleg har lukkast i å skape forsking, legg han til.

I innleiinga i boka skriv Rorgemoen og Loftsgarden at ein veit at brynesteinen vart henta ut frå mange ulike brynesteinsbrot i Eidsborg og Lårdal, men at det har mangla ei oversikt. Arbeidet med å kartlegge dette er nå i gang, og arkeologar var ute i felt på denne og førre sommar, og skal ut igjen også neste sommar.

– Det er viktig for å forstå storleiken på det, og me vil at all formidlinga vår skal vere forskingsbasert.

Rorgemoen fortel også at Vest-Telemark museum i samarbeid med Kulturhistorisk museum ved Universitetet i Oslo jobbar nå med ein søknad til Noregs forskingsråd med tanke på å få i gang ein doktorgrad på brynesteinshistoria, under overskrifta «Eidsborg rock».

– Me vil ha fleire ljoskastarar inn i det historiske mørkeret, seier museumsdirektøren.