Føreslår å lette på buplikta – men meiner politikarane må bestemme kvifor

Kommunedirektøren tilrår politikarane i Seljord å oppheve forskrift om nedsett konsesjonsgrense, to år etter den vart innført.

Forskrifta betyr i praksis at ein kan krevje buplikt på eigedomar som er under arealgrensa for konsesjon (100 dekar eller meir enn 35 dekar fulldyrka eller overflatedyrka jord) og lovbestemt buplikt (landbrukseigedomar med meir enn 35 dekar fulldyrka eller overflatedyrka jord eller meir enn 500 dekar produktiv skog).

I Seljord gjeld forskrifta i heile kommunen, for «bygd eigedom som er eller har vore i bruk som heilårsbustad», eigedom med hus som ikkje er teke i bruk som heilårsbustad i område regulert til bustadføremål og ubygde tomter som er regulerte til bustadføremål.

Sakshandsamar Maria Dyrland understrekar at saka utelukkande dreiar seg om å fjerne forskrifta om nedsett konsesjonsgrense, og at lovbestemt buplikt og buplikt som vilkår for konsesjon «vil halde fram som før».

Det er ordføraren som har bede kommunedirektøren om å leggje fram ei sak der ein vurderer oppheving av forskrifta. Formannskapet får saka på bordet fyrstkomande torsdag.

Lite vurderingsgrunnlag

Frå 1. januar 2022, då forskrifta tredde i kraft, til 23. februar i år, er det registrert 77 konsesjonstilhøve knytt til forskrifta, kjem det fram av saka. Det har ikkje vore nokre saker knytt til misleghald under forskrifta.

Sakshandsamar opplyser om at kommunen har hatt ei sak der seljar og meklar har kontakta kommunen i samband med at dei ikkje får selt eigedomen. Då seljar kjøpte eigedomen før forskrifta blei innført, har den blitt nytta som fritidseigedom.

– Eigar av denne eigedommen meiner han vil tape salsverdi sidan det no heftar buplikt på eigedommen. Kommunedirektøren antek at enkeltpersonar kan oppleve forskrifta som urettvis utan at dei har vore i kontakt med kommunen, og at dei meiner den private eigarråderetten må gå føre omsynet til busetjinga, heiter det i saka.

I si vurdering skriv sakshandsamar at det er lite faktagrunnlag å hente erfaringar frå, ettersom forskrifta berre har hatt verknad i dryge to år, og det er eitt års frist til å flytte til eigedomen. I mangelen av eigne erfaringar viser ein til forsking på området i saka.

– I eit forskingsprosjekt utført av professor Normann Aanesland og forskar Olaf Holm i 2002 vert det konkludert med at buplikta totalt sett synest å ha liten verknad på talet av folkesette heilårsbustader.

– Vidare syner deira undersøking at delen av heilårsbustader som vert omgjort til fritidsbustader er høgare i kommunar med buplikt enn utan, men forskinga deira syner også at mindre lokalsamfunn synest å ha fleire bustader med fastbuande innbyggarar som følgje av ordninga med buplikt, refererer Dyrland i saka, men understrekar:

– Det er vanskeleg å peike eksakt på kva som er dei reelle verknadene av forskrifta og kva som skuldast andre tilhøve når det gjeld omsetting og busettingsmønster i kommunen.

To hovudutfordringar

Ved å eventuelt fjerne forskrifta risikerer ein at bustader som i dag har fast busetjing blir bruka som fritidsbustader i staden, noko som «kan tenkast å ha negative konsekvensar for lokalmiljøet, for innbyggjartalet i kommunen og for kommunen sine skatteinntekter». Men dette er ikkje naudsynleg hogge i stein, meiner Dyrland.

– På ei anna side kan det òg føre til auka prisnivå og auka omsetningsgrad på bustadhus som hittil har vore omfatta av forskrifta, men kor eigar ikkje har ønska å selje grunna lågt prisnivå. Dette kan igjen bidra til at tun og bygningar med vedlikehaldsbehov vert overteke av eigarar med vilje og midlar til å sette dei i stand, skriv ho i saka.

– Ei slik utvikling kan bidra til at kommunen verkar meir attraktiv for både fastbuande og tilreisande, og til positive ringverknader som følgje av dette. Det må understrekast at alle desse forholda i stor grad styrast av marknadskreftene, held ho fram.

Ved å oppheve forskrifta vil ein også lette arbeidsbyrda for administrasjonen.

– Alle som kjøper eigedom i kommunen må fylle ut ei eigenfråsegn om konsesjonsfridom. Dette medfører ei arbeidsbyrde for administrasjonen i form av fleire skjema, fleire kontrollpunkt, meir oppfølging, og ikkje minst rettleiing til folk som synest forskrifta er vanskeleg å forstå. Vi har enno ikkje hatt saker om misleghald av buplikt, men det vil vera eit tidsspørsmål med dagens regelverk, skriv sakshandsamar, som meiner dette «kan tale for ei oppheving».

Må grunngjevast

Dersom kommunestyret ynskjer å oppheve forskrifta må dette fyrst ut på høyring i seks veker. Ein må også ha grunngjeving for kvifor ein ynskjer å oppheve forskrifta, og sakshandsamar gjev døme på kva desse kan vera.

– Grunngjevinga kan vera at forskrifta ikkje lenger er nødvendig for å hindre at eigedom som bør brukast som heilårsbustad blir brukt til fritidsføremål i kommunen. Ein annan grunn som oftare er nytta, er at kommunen ikkje lenger ønskjer å nytta konsesjonslova som verkemiddel for å halda oppe busetjinga på desse eigedommane. Det kan til dømes vera at ein meiner at omsynet til den private eigarråderetten må gå føre omsynet til busetjinga, skriv sakshandsamar.

Konklusjonen er klar på at dette i «stor grad er eit politisk spørsmål», men viser til at ein i si tid innstilte negativt på å innføre forskrifta, grunna det ekstra arbeidet med å handheve forskrifta.

– Kommunedirektøren ser at det er argument både for og mot forskrifta, og at den har hatt såpass kort verknad at det er vanskeleg å konkludere med kva slags effekt den har hatt for Seljord kommune.

– Kommunedirektøren fremjar innstilling i tråd med tidlegare historikk, men meiner grunngjevinga for å oppheve forskrifta bør vere eit politisk val, konkluderer sakshandsamar.