Frykt for at Europas AstraZeneca-handtering fører til auka vaksineskepsis

Det blir åtvara om at granskinga av AstraZeneca-vaksinen kan skape meir vaksineskepsis i verda. – Hadde vore verre om vi la lokk på ting, meiner norsk overlege.

Vaksinen som er utvikla av den svensk-britiske legegiganten AstraZeneca, har vore gjenstand for fleire kontroversar. Først var det uvisst kor godt den verna dei eldste, no er det frykt for at han kan gi yngre mottakarar alvorlege helseproblem.

Noreg, Sverige og Danmark er blant landa som framleis ikkje vil bruke vaksinen før den er granska meir grundig. Andre land er så smått i gang med å ta han i bruk igjen. Den europeiske uvissa spreier seg no til dei fattige landa i verda.

Allereie før den siste runden med AstraZeneca-diskusjonar, var den store frykta hos helsestyresmaktene at skepsis skal føre til at ikkje nok menneske tek ein koronavaksine.

– Kvifor skal eg ta vaksinen?

– Heile vaksinasjonsprogrammet i Noreg og andre europeiske land er avhengig av tillit til dei faglege vurderingane til styresmaktene. Den tilliten krev full openheit rundt hendingar som blir rapporterte inn og må undersøkjast, seier assisterande helsedirektør Espen Nakstad til NTB.

Helseminister Bent Høie (H) har vore inne på det same: Det at AstraZeneca-vaksinen blir granska, viser at tryggingsventilane fungerer. Helsestyresmaktene håpar det reddar tilliten i befolkninga.

Andre er meir usikre. AstraZenecas vaksine er viktig for vaksinasjonskampanjen i verda. Den er billigare å produsere, kan lagrast lettare og skal utgjere nesten alle dosane som blir sende til fattige land gjennom Covax-samarbeidet.

Uvisse knytt til vaksinen kan dermed få store konsekvensar.

– Kvifor skal eg tillate at han blir brukt på meg? Er vi ikkje menneske som dei i Europa?, spør Peter Odongo i ein landsby nord i Uganda, ifølgje nyheitsbyrået AP.

– Situasjonen blir meir vanskeleg

Dei afrikanske landa slit både med å få tak i dosar og med at vaksineskepsisen i enkelte land er høg.

– Uheldige hendingar i Europa er heilt klart ikkje til hjelp når vi skal byggje tillit i befolkninga til at ein vaksine er sikker, sa John Nkengasong, direktør for Afrikas Senter for sjukdomskontroll og førebygging, då han møtte pressa torsdag for å overtyde afrikanske land om å halde fram vaksinasjonen.

Misaki Wayengera, som leiar innsatsstyrken for vaksinasjon i Uganda, meiner utviklinga i Europa er urovekkjande.

– Det gjer situasjonen meir vanskeleg, seier han.

Det merkar òg land som Somalia, der fleire no seier nei til å ta AstraZeneca-vaksinen på grunn av bekymringane i Europa.

– Det heng ikkje på greip at vi skal ta den medan land i EU ikkje gjer det. Vi kan ikkje berre stole på han, seier Abdulkadir Osman til AP.

Avhengig av å få med oss verda

Steinar Madsen i Legemiddelverket seier at Noreg – og Europa – er avhengig av at alle land i verda er med på vaksinasjonskampanjen.

– Ein ting er at folk kan gi uttrykk for større usikkerheit, det er naturleg etter det som har hendt. Men det er ikkje sikkert det slår ut i at folk ikkje vil vaksinere seg. Det er ein viktig forskjell, seier Madsen til NTB.

– Som eg pleier å seie, det einaste som kan berge oss gjennom pandemien, det er vaksinasjon. Det trur eg dei fleste er klar over, seier Madsen.

Han er klar på at Noreg ikkje kan vaksinerast åleine.

– Vaksinar er ei personleg forplikting fordi du unngår å bli sjuk og smitte andre. Så er det ei nasjonal forplikting sidan vi kan bremse og slå ned smitten. Men så er det òg ei internasjonal forplikting. Viss det tek tid før vi får vaksinert alle, vil sjukdommen kunne gå rundt i sirklar, seier han.

Blir diskutert i fagmiljøa

Madsen stadfestar at nettopp frykta for auka vaksineskepsis har noko som er vorte diskutert heftig blant fagfolka i den siste runden med AstraZeneca-uvisse.

– Det er ei bekymring som ligg der, ja, seier Madsen.

Han seier norske helsestyresmakter tek omsyn til det når dei gjer vurderingane sine rundt AstraZeneca-vaksinen. Både korleis det blir oppfatta i Noreg, og i resten av verda.

– Det som er veldig bra i Noreg, er at det er høg tillit til styresmaktene. Det prøver vi å ta så godt vare på som i det heile mogleg. Vi skal fortelje alt og vere heilt opne både om positive nyheiter og det negative, seier Madsen.

Overlege Sigurd Hortemo i Legemiddelverket skriv i ein SMS til NTB at det er vanskeleg å seie korleis handteringa av AstraZeneca-vaksinen påverkar vaksineskepsisen i verda.

– Men vi er heilt sikre på at det mest øydeleggjande for tilliten til vaksinar er om styresmaktene legg lokk på viktig tryggingsinformasjon, skriv Hortemo.

(©NPK)